پیشینه تاریخی
سقز یکی از شهرهای استان کردستان است که در شمال غربی سنندج و در فاصله 198 کیلومتری آن واقع است و از شمال به بوکان و از غرب به بانه و از جنوب به منطقه تیلکو و از شرق به منطقه افشار منتهی میشود .
شهرستان سقز بر روی دو تپه طویل که رودخانه سرپوشیده ولی خان از وسط آن می گذرد ، بنا شده است پستی و بلندیهای داخل شهر و مناظر و چشم انداز زیبای رودخانه سیمینه رود که از کنار این شهر می گذرد جلوه بدیعی را به نمایش گذاشته است .
هر چند کاوشهای علمی باستانشناسی در این شهر انجام نگرفته است . اما در مورد تاریخ آن روایتهای گوناگونی وجود دارد و نظریات مختلف ابراز شده است تا جائیکه تاریخ ساخت آنرا به هزاره هفتم قبل از میلاد نسبت میدهند . عده ای از مورخین باستناد به آثار باستانی زیویه معتقدند که این شهر در نخستین اتحاد ماد با نام ایزیرتا نامیده شده و پایتخت مادها بوده است و توسط مادها استحکاماتی در آن ساخته شده است که زیویه و آرمائیت "قپلانتو" از آن جمله هستند . دسته ای دیگر از مورخین معتقدند که بعد از هجوم "سارکن دوم " پادشاه آشور به سرزمین ماد که منجر به گریز مادها به سوی همدان شده سکاها به سقز آمدند و آنرا به عنوان پایتخت خود برگزیدند . نام امروز این شهر از قوم سکه - سکا - اسکیت - ساکز - سکز به یادگار مانده است .در زمانی که حکومتهای محلی در مناطق مختلف ایران حاکمیت میکردند در شهرستان سقز نیز حکومت اردلانها برای مدتی مدید ادامه داشت .
پارک مولوی کرد - لاله - کوثر - بازار سقز - طبیعت بکر و زیبای منطقه سرشیو - کوههای چهل چشمه - نه که روز و سد شهید کاظمی از جاهای دیدنی شهرستان سقز هستند . در این شهرستان بیش از یکصد و پنجاه اثر تاریخی و باستانی وجود دارد که فقط دو اثر آن یعنی قلعه باستانی زیویه و غار کرفتو مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
الف) قلعه باستانی زیویه : این قلعه بر روی تپه ای به ارتفاع 140 متر در فاصله 42 کیلومتری شهر سقز و در حاشیه روستایی به نام زیویه قرار دارد که در سال 1947 میلادی به طور اتفاقی کشف گردید .
ب) غار کرفتو : در 74 کیلومتری شرق شهرستان سقز و در منطقه اوباتو"هه وه تو" صخره ای از سنگهای آهکی بر فراز تپه ای پدید آمده است که قلعه و غار کرفتو نامیده میشود . براساس مطالعات زمین شناسی صخره قلعه و غار کرفتو در دوران سوم زمین شناسی شکل گرفته است .